6 Οκτωβρίου 2014

Οι Φετινοί Νομπελίστες Ιατρικής Ανακάλυψαν Πώς Δουλεύει Το GPS Στο Μυαλό Μας

Στην καθημερινή γλώσσα είναι εύκολο να αποδώσουμε μεγάλο ποσοστό των ικανοτήτων μας ως άνθρωποι στην πολύ καλή μνήμη που έχουμε, συγκρινόμενοι με άλλα ζώα. Ότι θυμόμαστε την ιστορία της ζωής μας, ότι θυμόμαστε όσα μάθαμε στο σχολείο, θυμόμαστε φίλους και πράγματα που χρειαζόμαστε για να είμαστε καλοί στις δουλειές μας.

Αλλά, αν θέλεις να γίνεις καλός μάγειρας, δε γίνεται να περιγράφεις το ετερόκλητο πολυποίκιλο σύνολο τροφών που καταναλώνουμε με μονάχα τη λέξη "φαγητό".

Και αν θέλεις να κατανοήσεις μερικά πράγματα για τον εγκέφαλό μας, απαντώντας σε θεμελιώδεις φιλοσοφικές απορίες της ανθρωπότητας και συμβάλλοντας καθοριστικά στην επινόηση τεχνολογικών ή ιατρικών καινοτομιών που θα μας λύσουν τα χέρια και θα φέρουν πρωτόγνωρη ευημερία, ε, δε θα πας πολύ μακριά αν σκέφτεσαι μόνο με όρους "μνήμης".

Υπάρχουν πολλοί τύποι μνήμης.

Σήμερα τιμήθηκαν από τη Σουηδική Ακαδημία τρεις επιστήμονες που μελέτησαν εντατικά το σύστημα "μνήμης" που έχουν κοινό τα θηλαστικά, και που ειδικεύεται στον προσανατολισμό και την γενικότερη κατατόπισή μας στο χώρο. Οι επιστήμονες είναι ο Αμερικανός Τζον Ο'Κηφ και οι Νορβηγοί Μέι-Μπριτ Μόζερ και Έντβαρντ Μόζερ, ζευγάρι και στη ζωή και στα Νόμπελ. Ένα catchphrase που επαναλήφθηκε αρκετές φορές στη συνέντευξη τύπου και περιγράφει με αρκετή ακρίβεια την δουλειά τους είναι το "βρήκαν πώς δουλεύει το GPS του εγκεφάλου".

Είναι ένδιαφέρον (και πλέον, στα Νόμπελ, αρκετά συχνό) ότι οι ανακαλύψεις των ερευνητών έγιναν με απόσταση 30+ ετών. Ο Ο'Κηφ μελετούσε αρουραίους στα 60's, και το 1971 ανακάλυψε τα "place cells", ας τα πούμε "κύτταρα θέσης". Πρόκειται για συγκεκριμένα νευρικά κύτταρα στον ιππόκαμπο των αρουραίων (Ο ιππόκαμπος είναι περιοχή του εγκεφάλου, αλλά μάλλον δε χρειαζόταν αυτή η παρένθεση σε αυτό το μπλογκ, ε; Δεν είμαι σίγουρος, τέλος πάντων) που φαίνεται ότι αντιστοιχίζονται σε συγκεκριμένες θέσεις στο χώρο. Δηλαδή όταν βρίσκεται ο αρουραίος στο σημείο Α, δουλεύουν/ανάβουν τα κύτταρα Α και όταν ο αρουραίος πάει στο σημείο Β τα κύτταρα Α σβήνουν και ανάβουν τα κύτταρα Β. Τελικά, ο ιππόκαμπος μαζεύει όλο αυτό το input των κυττάρων θέσης και φτιάχνει χάρτες των τοποθεσιών που επισκεπτόμαστε.

entorhinal

Χρόνια αργότερα, το 2005, το ζεύγος Μόζερ (Fun Fact: Η Μέι-Μπριτ Μόζερ έχει και Twitter) ανακάλυψε ακόμα έναν τύπο κυττάρων που συνεργάζονται και μας προσανατολίζουν, τα "grid cells" (ας τα πούμε "κύτταρα πλέγματος"). Βρίσκονται σε άλλη περιοχή του εγκεφάλου, τον ενδορινικό φλοιό, και είναι υπεύθυνα για την δημιουργία ενός "συστήματος συντεταγμένων του χώρου" στον εγκέφαλο, το οποίο συνεργάζεται και με τους χάρτες του ιππόκαμπου. Μέσω αυτού του συστήματος αντιλαμβανόμαστε τη θέση μας και μπορούμε να σχεδιάζουμε μια πορεία.

Οπότε το φετινό Νόμπελ είναι περισσότερο Νόμπελ Φυσιολογίας και αρκετά λιγότερο Νόμπελ Ιατρικής. Δεν πειράζει όμως. Όπως συμβαίνει συνήθως με αυτά τα πράγματα, ενώ δεν υπάρχει σήμερα τώρα που μιλάμε κάποια ιατρική εφαρμογή της ανακάλυψης, αργά ή γρήγορα -και μάλλον γρήγορα- θα προκύψουν αρκετές.

brain-gps

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ: